[63] Ex hoc nascitur ut etiam communis hominum inter homines naturalis sit commendatio, ut oporteat hominem ab homine ob id ipsum, quod homo sit, non alienum videri Ut enim in membris alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures, alia etiam ceterorum membrorum usum adiuvant, ut crura, ut manus, sic inmanes quaedam bestiae sibi solum natae sunt, at illa, quae in concha patula pina dicitur, isque, qui enat e concha, qui, quod eam custodit, pinoteres vocatur in eandemque cum se recepit includitur, ut videatur monuisse ut caveret, itemque formicae, apes, ciconiae aliorum etiam causa quaedam faciunt Multo haec coniunctius homines Itaque natura sumus apti ad coetus, concilia, civitates |
[63] Ne deriva che è naturale anche la reciproca solidarietà degli uomini fra di loro, per cui necessariamente un uomo non può risultare un estraneo per un altro uomo, per il fatto stesso è un uomo Difatti, come fra le membra alcune sono, come dire, nate per sé, per esempio gli occhi e le orecchie, altre aiutano anche luso delle altre membra, per esempio lo gambe e le mani, così certe bestie feroci sono nate soltanto per sé; ma quel mollusco dallampia conchiglia che ha nome pinna e il granchio che ne esce a nuoto, chiamato guarda-pinna perché la custodisce (quando vi rientra vien chiuso dentro, tanto che sembra averla avvertita di stare attenta), e parimenti le formiche le api e le cicogne fanno certe azioni anche per altri Tali vincoli sono molto più notevoli presso gli uomini Pertanto è la natura che ci rende idonei alle riunioni, alle assemblee, alle città |
[64] Mundum autem censent regi numine deorum, eumque esse quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum eius mundi esse partem; ex quo illud natura consequi, ut communem utilitatem nostrae anteponamus Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens et civilis officii non ignarus utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae consulit Nec magis est vituperandus proditor patriae quam communis utilitatis aut salutis desertor propter suam utilitatem aut salutem Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui mortem oppetat pro re publica, quod deceat cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos |
[64] Quanto al mondo, essi ritengono che sia retto dalla volontà divina, e costituisca per così dire la città e la patria comune degli uomini e degli dèi, ciascuno di noi sia una parte di tale mondo; da ciò deriva qyiestaltra conseguenza naturale; noi anteponiamo lutilità generale alla nostra particolare Infatti, come le leggi antepongono il benessere di tutti a quello dei singoli, così luomo buono sapiente e ossequente alle leggi e non ignaro del suo dovere di cittadino provvede allutilità generale più che a quella di un solo individuo o alla propria E non è degno di maggior biasimo chi tradisce la patria che chi tralascia lutilità o il benessere generale per la propria utilità o il proprio benessere Ne consegue che chi affronta la morte per lo Stato deve essere lodato, perché è conveniente che la patria ci sia più cara di noi stessi |
Quoniamque illa vox inhumana et scelerata ducitur eorum, qui negant se recusare quo minus ipsis mortuis terrarum omnium deflagratio consequaturquod vulgari quodam versu Graeco pronuntiari solet, certe verum est etiam iis, qui aliquando futuri sint, esse propter ipsos consulendum [20, 65] Ex hac animorum affectione testamenta commendationesque morientium natae sunt Quodque nemo in summa solitudine vitam agere velit ne cum infinita quidem voluptatum abundantia, facile intellegitur nos ad coniunctionem congregationemque hominum et ad naturalem communitatem esse natos Inpellimur autem natura, ut prodesse velimus quam plurimis in primisque docendo rationibusque prudentiae tradendis [66] Itaque non facile est invenire qui quod sciat ipse non tradat alteri; ita non solum ad discendum propensi sumus, verum etiam ad docendum |
E poiché si considera inumana e scellerata lassèrzione di coloro che sostengono di non opporsi a che dopo la morte venga la fine del mondo con un incendio universale (si suoi dirlo citando un verso greco comunissimo) , è certamente vero che bisogna provvedere anche a quelli che vivranno un giorno, per loro stessi [20, 65] Questa disposizione danimo ha dato origine ai testamenti e alle raccomandazioni dei moribondi E poiché nessuno vorrebbe passar la vita in completa solitudine, neppure con infinita abbondanza di piaceri, è facile capire che noi siamo nati per una unione e aggregazione di uomini e per una comunità naturale Ed è la natura che ci sospinge a voler renderci utili al maggior numero possibile di persone, anzitutto con linsegnamento e dando norme di saggezza [66] Pertanto non è facile trovare uno che non comunichi ad un altro ciò che sa egli stesso: così siamo propensi non solo ad imparare ma anche ad insegnare |
Maybe you might be interested
Cicerone, De Finibus: Libro 05; 26-32
Latino: dall'autore Cicerone, opera De Finibus parte Libro 05; 26-32
Atque ut tauris natura datum est ut pro vitulis contra leones summa vi impetuque contendant, sic ii, qui valent opibus atque id facere possunt, ut de Hercule et de Libero accepimus, ad servandum genus hominum natura incitantur Atque etiam Iovem cum Optimum et Maximum dicimus cumque eundem Salutarem, Hospitalem, Statorem, hoc intellegi volumus, salutem hominum in eius esse tutela Minime autem convenit, cum ipsi inter nos viles neglectique simus, postulare ut diis inmortalibus cari simus et ab iis diligamur Quem ad modum igitur membris utimur prius, quam didicimus, cuius ea causa utilitatis habeamus, sic inter nos natura ad civilem communitatem coniuncti et consociati sumus Quod ni ita se haberet, nec iustitiae ullus esset nec bonitati locus [67] Et quo modo hominum inter homines iuris esse vincula putant, sic homini nihil iuris esse cum bestiis |
E come per i tori è una dote naturale lottare con estremo vigore e slancio contro i leoni a difesa dei vitelli, così coloro che ne hanno i mezzi e la possibilità, come la tradizione ci riferisce di Ercole e di Libero , sono incitati da natura a salvare il genere umano Ed anche quando diamo a Giove gli epiteti di Ottimo e Massimo, e pure di Salvatore, Ospitale, Statore , vogliamo intendere che nella sua protezione sta il benessere umano Daltra parte non è affatto coerente essere fra di noi spregiati e trascurati, e pretendere poi di essere cari agli dèi immortali e da essi amati Come dunque ci serviamo delle membra prima di aver imparato per quale utilità le abbiamo, così siamo fra noi congiunti ed uniti per natura ad una comunità di cittadini Se non fosse così, non avrebbe posto alcuno né la giustizia né la bontà [67] E come, essi dicono, esistono vincoli di diritto degli uomini fra di loro, così luomo non ha nessun diritto in comune con le bestie |
Praeclare enim Chrysippus, cetera nata esse hominum causa et deorum, eos autem communitatis et societatis suae, ut bestiis homines uti ad utilitatem suam possint sine iniuria Quoniamque ea natura esset hominis, ut ei cum genere humano quasi civile ius intercederet, qui id conservaret, eum iustum, qui migraret, iniustum fore Sed quem ad modum, theatrum cum commune sit, recte tamen dici potest eius esse eum locum, quem quisque occuparit, sic in urbe mundove communi non adversatur ius, quo minus suum quidque cuiusque sit [68] Cum autem ad tuendos conservandosque homines hominem natum esse videamus, consentaneum est huic naturae, ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam atque, ut e natura vivat, uxorem adiungere et velle ex ea liberos Ne amores quidem sanctos a sapiente alienos esse arbitrantur |
Ottima lasserzione di Crisippo: tutto il resto è nato per gli uomini e per gli dèi, ed essi per la loro comunità e la loro società, cosicché gli uomini possono sfruttare le bestie per la loro utilità senza commettere ingiustizia E poiché, continua Crisippo, la natura delluomo è tale che fra lui e il genere umano si stabilisce per così dire un rapporto di diritto civile, sarà giusto chi lo osserva, ingiusto chi se ne discosta Ma come, pur essendo il teatro comune a tutti, è tuttavia giusto dire che il posto è di chi lo ha occupato, così nella città o nel mondo comune a tutti non è in contrasto con il diritto il concetto di proprietà individuale [68] Ma dato che vediamo luomo nato per proteggere e preservare i suoi simili, è conforme a tale natura che il sapiente voglia dedicarsi alla vita politica e alla pubblica amministrazione e, per vivere secondo natura, prender moglie e aver figli da essa Gli amori sacri e puri non sono affatto alieni dal sapiente |
Maybe you might be interested
Cicerone, De Finibus: Libro 02; 31-35
Latino: dall'autore Cicerone, opera De Finibus parte Libro 02; 31-35
Cynicorum autem rationem atque vitam alii cadere in sapientem dicunt, si qui eius modi forte casus inciderit, ut id faciendum sit, alii nullo modo | Quanto alla teoria e al tenor di vita dei Cinici, alcuni dicono che si adatta al sapiente se per caso gli si presenta leventualità di dover far così, altri lo negano recisamente |