Nepote, Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium: Parte 05

Nepote, Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium: Parte 05

Latino: dall'autore Nepote, opera Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium parte Parte 05
Qui cum tempore ipso, quo studuerant, pervenissent, domum Charonis deverterunt, a quo et tempus et dies erat datus

Hoc loco libet interponere, etsi seiunctum ab re proposita est, nimia fiducia quantae calamitati soleat esse

Nam magistratuum Thebanorum statim ad auris pervenit exules in urbem venisse Id illi vino epulisque dediti usque eo despexerunt, ut ne quaerere quidem de tanta re laborarint

Accessit etiam quod magis aperiret eorum dementiam

Allata est enim epistula Athenis ab Archino uni ex his Archiae, qui tum maximum magistratum Thebis obtinebat, in qua omnia de profectione eorum perscripta erant

Quae cum iam accubanti in convivio esset data, sicut erat signata, sub pulvinum subiciens 'In crastinum' inquit 'differo res severas
E questi arrivati proprio nel momento che avevano prefissato, si recarono alla casa di Carone dal quale era stato fissato e il giorno e l'ora

A questo punto mi piace introdurre una riflessione, anche se estranea all'argomento trattato e cioè quanta calamità possa arrecare l'eccessiva fiducia

Infatti agli orecchi dei magistrati tebani arrivò subito la notizia, che gli esuli erano entrati in città; ma quelli, in preda al vino ed alla gozzoviglia, la ebbero in non cale a tal segno che non si dettero neppure il pensiero di fare indagini su una cosa tanto importante

Si aggiunse un fatto a mettere maggiormente in luce la loro scempiaggine

Giunse da Atene, da parte di Archino, una lettera indirizzata ad uno di questi, Archia, che ricopriva allora a Tebe la più alta magistratura, nella quale venivano esposti i particolari della partenza dei congiurati

Siccome questa gli fu recapitata quando era già sdraiato per il banchetto, ficcandola, sigillata com'era, sotto il cuscino, disse: 'Rimando a domani le cose serie'
' At illi omnes, cum iam nox processisset, vinolenti ab exulibus duce Pelopida sunt interfecti

Quibus rebus confectis, vulgo ad arma libertatemque vocato, non solum qui in urbe erant, sed etiam undique ex agris concurrerunt, praesidium Lacedaemoniorum ex arce pepulerunt, patriam obsidione liberarunt, auctores Cadmeae occupandae partim occiderunt, partim in exsilium eiecerunt

Hoc tam turbido tempore, sicut supra docuimus, Epaminondas quoad cum civibus dimicatum est, domi quietus fuit

Itaque haec liberandarum Thebarum propria laus est Pelopidae: ceterae fere communes cum Epaminonda

Namque in Leuctrica pugna imperatore Epaminonda hic fuit dux delectae manus, quae prima phalangem prostravit Laconum
Ma quelli, a notte già inoltrata, in preda al vino, vennero tutti uccisi dagli esuli, comandati da Pelòpida

Portata a termine l'operazione, chiamato il popolo alle armi ed alla libertà, accorsero non solo quelli che erano in città, ma anche da tutte le parti della campagna, cacciarono dalla rocca la guarnigione spartana, liberarono la patria dall'assedio, e i fautori dell'occupazione della Cadmea, parte uccisero, parte cacciarono in esilio

Durante quei moti turbolenti, Epaminonda, come si è detto sopra, se ne stette in casa: non vi prese parte finchè la lotta fu tra cittadini e cittadini

Perciò la liberazione di Tebe è del tutto merito di Pelopida: gli altri titoli di gloria furono in comune con Epaminonda

Così, nella battaglia di Leuttra, se il comandante in capo era Epaminonda, fu Pelopida a comandare le truppe scelte che per prime respinsero le falangi spartane
Omnibus praeterea periculis adfuit - sicut, Spartam cum oppugnavit, alterum tenuit cornu -, quoque Messena celerius restitueretur, legatus in Persas est profectus

Denique haec fuit altera persona Thebis, sed tamen secunda ita, ut proxima esset Epaminondae

Conflictatus autem est cum adversa fortuna

Nam et initio, sicut ostendimus, exul patria caruit, et cum Thessaliam in potestatem Thebanorum cuperet redigere legationisque iure satis tectum se arbitraretur, quod apud omnes gentes sanctum esse consuesset, a tyranno Alexandro Pheraeo simul cum Ismenia comprehensus in vincla coniectus est

Hunc Epaminondas recuperavit, bello persequens Alexandrum

Post id factum numquam animo placari potuit in eum, a quo erat violatus

Itaque persuasit Thebanis, ut subsidio Thessaliae proficiscerentur tyrannosque eius expellerent
Gli fu vicino inoltre in tutte le imprese (quando per esempio fu dato l'assalto a Sparta egli comandava una delle due ali),andò in Persia come ambasciatore per ottenere una immediata ricostruzione di Messene

Insomma a Tebe egli occupava il secondo posto, secondo però nel senso che era vicinissimo a Epaminonda

Dovette lottare contro l'avversa fortuna

Infatti e dapprima, come abbiamo detto, fu un esule senza patria e quando voleva ridurre la Tessaglia sotto il dominio dei Tebani e si riteneva abbastanza protetto dal diritto di legazione, che suol essere considerato sacro presso tutte le genti, fu catturato insieme a Ismenia, dal tiranno Alessandro di Fere e gettato in carcere

Lo trasse fuori Epaminonda, muovendo guerra ad Alessandro

Dopo questo fatto il suo animo non poté mai più placarsi contro quello, da cui aveva subito la violenza

Così convinse i Tebani a marciare in aiuto della Tessaglia ed a cacciarne i tiranni

Maybe you might be interested

Nepote, Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium: Parte 01
Nepote, Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium: Parte 01

Latino: dall'autore Nepote, opera Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium parte Parte 01

Cuius belli cum ei summa esset data eoque cum exercitu profectus esset, non dubitavit, simulac conspexit hostem, confligere

In quo proelio Alexandrum ut animadvertit, incensus ira equum in eum concitavit, proculque digressus a suis, coniectu telorum confossus concidit

Atque hoc secunda victoria accidit: nam iam inclinatae erant tyrannorum copiae

Quo facto omnes Thessaliae civitates interfectum Pelopidam coronis aureis et statuis aeneis liberosque eius multo agro donarunt

PHOCION Atheniensis etsi saepe exercitibus praefuit summosque magistratus cepit, tamen multo eius notior integritas vitae quam rei militaris labor

Itaque huius memoria est nulla, illius autem magna fama, ex quo cognomine Bonus est appellatus
Ed essendo stato affidato a lui il supremo comando di questa guerra ed avendo marciato con l'esercito fin là, non appena ebbe scorto il nemico non esitò a dare battaglia

Ed ivi, come scorse Alessandro, infiammato d'ira, spronò il cavallo contro di lui ed allontanatosi molto dai suoi, cadde trafitto da una gragnuola di dardi

E questo accadde quando già gli arrideva la vittoria: infatti le truppe dei tiranni erano già in ritirata

Per questa impresa tutte le città della Tessaglia onorarono l'ucciso Pelòpida con corone d'oro e statue di bronzo ed i suoi figliuoli con molti terreni

Focione Ateniese, quantunque abbia avuto spesso il comando di eserciti e abbia coperto le piu' alte magistrature, è molto piu' conosciuto per l'integrità della vita che non per l'attività militare

Di questa infatti non si ha alcun ricordo, di quella invece grande fama, e per quella fu soprannominato 'il Probo'
Fuit enim perpetuo pauper, cum divitissimus esse posset propter frequentis delatos honores potestatesque summas, quae ei a populo dabantur

Hic cum a rege Philippo munera magnae pecuniae repudiaret legatique hortarentur accipere simulque admonerent, si ipse his facile careret, liberis tamen suis prospiceret, quibus difficile esset in summa paupertate tantam paternam tueri gloriam, his ille 'Si mei similes erunt, idem hic' inquit 'agellus illos alet, qui me ad hanc dignitatem perduxit; sin dissimiles sunt futuri, nolo meis impensis illorum ali augerique luxuriam

' Idem cum prope ad annum octogesimum prospera pervenisset fortuna, extremis temporibus magnum in odium pervenit suorum civium
Visse sempre povero, pur avendo avuto la possibilità di essere ricchissimo per le cariche ripetutamente affidategli e per gli amplissimi poteri che il popolo gli conferiva

Una volta, poichè egli rifiutava una forte somma di denaro mandatagli in dono dal re Filippo, gli ambasciatori lo esortavano ad accettarla facendogli notare che, se egli poteva benissimo farne a meno, doveva però pensare ai suoi figlioli, i quali difficilmente avrebbero potuto tener alta la grande gloria paterna in uno stato d'indigenza, ed egli rispose: 'Se essi mi rassomiglieranno, questo stesso campicello che ha permesso a me di arrivare a tali cariche basterà al loro sostentamento; se mi saranno dissimili, non voglio fomentare e crescere a mie spese il fasto della loro vita'

Costui giunto con prospera fortuna quasi agli ottant'anni, nell'estremo della vita incappo nell'odio implacabile dei suoi concittadini

Maybe you might be interested

Nepote, Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium: Parte 04
Nepote, Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium: Parte 04

Latino: dall'autore Nepote, opera Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium parte Parte 04

primo quod cum Demade de urbe tradenda Antipatro consenserat eiusque consilio Demosthenes cum ceteris, qui bene de re publica meriti existimabantur, populi scito in exsilium erant expulsi

Neque in eo solum offenderat, quod patriae male consuluerat, sed etiam quod amicitiae fidem non praestiterat

Namque auctus adiutusque a Demosthene eum, quem tenebat, ascenderat gradum, cum adversus Charetem eum subornaret; ab eodem in iudiciis, cum capitis causam diceret, defensus aliquotiens, liberatus discesserat

Hunc non solum in periculis non defendit, sed etiam prodidit
dapprima, perché d'accordo con Dèrnade aveva consegnato la città ad Antípatro e su istigazione di quello erano stati cacciati in esilio con decreto popolare Demostene e quegli altri che si riteneva avessero ben meritato della patria

E aveva mancato non solo perché aveva male provveduto alla patria, ma anche perché non aveva tenuto fede all'amicizia

Infatti aveva raggiunto quel grado che occupava, grazie al deciso appoggio di Demostene, quando lo sosteneva segretamente contro Carète; dallo stesso era stato difeso più di una volta in processi che comportavano la pena capitale, ed era uscito libero

Egli non solo non difese costui nelle sue vicende giudiziarie, ma addirittura lo tradì
Concidit autem maxime uno crimine, quod, cum apud eum summum esset imperium populi et Nicanorem, Cassandri praefectum, insidiari Piraeo Atheniensium a Dercylo moneretur idemque postularet, ut provideret, ne commeatibus civitas privaretur, huic audiente populo Phocion negavit esse periculum seque eius rei obsidem fore pollicitus est

Neque ita multo post Nicanor Piraeo est potitus, sine quo Athenae omnino esse non possunt

Ad quem recuperandum cum populus armatus concurrisset, ille non modo neminem ad arma vocavit, sed ne armatis quidem praeesse voluit

Erant eo tempore Athenis duae factiones, quarum una populi causam agebat, altera optimatium

In hac erat Phocion et Demetrius Phalereus

Harum utraque Macedonum patrociniis utebatur Nam populares Polyperchonti favebant, optimates cum Cassandro sentiebant
Rovinò però soprattutto per una sola accusa: mentre aveva nelle sue mani il supremo potere dello stato, fu avvertito da Dèrci che Nicánore, il prefetto di Cassandro, preparava un attacco al Pireo degli Ateniesi e lo stesso gli chiedeva che pigliasse provvedimenti, perché la città non rimanesse priva di vettovaglie; a costui Focione, in presenza del popolo, rispose che non c'era questo pericolo e di questo offrì se stesso come garante

Non molto tempo dopo, Nicánore si impadronì del Pireo, senza del quale Atene non può sopravvivere

Il popolo accorse allora in armi per riconquistarlo, ma lui non solo non chiamò alle armi nessuno, ma non volle neppure mettersi a capo degli armati

Due partiti erano in quel tempo ad Atene: uno propugnava gli interessi del popolo, l'altro quelli dei nobili

Focione e Demetrio Falereo appartenevano a questo secondo

Entrambi, però, si appoggiavano ai Macedoni; i democratici tenevano per Poliperconte, gli oligarchici per Cassandro

Maybe you might be interested

Nepote, Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium: Parte 02
Nepote, Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium: Parte 02

Latino: dall'autore Nepote, opera Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium parte Parte 02

Interim a Polyperchonte Cassandrus Macedonia pulsus est Quo facto populus superior factus statim duces adversariae factionis capitis damnatos patria propulit, in his Phocionem et Demetrium Phalereum, deque ea re legatos ad Polyperchontem misit, qui ab eo peterent, ut sua decreta confirmaret

Huc eodem profectus est Phocion Quo ut venit, causam: apud Philippum regem verbo, re ipsa quidem apud Polyperchontem iussus est dicere: namque is tum regis rebus praeerat

Hic ab Agnone accusatus, quod Piraeum Nicanori prodidisset, ex consilii sententia in custodiam coniectus, Athenas deductus est, ut ibi de eo legibus fieret iudicium
Questi, però, nel frattempo venne cacciato dalla Macedonia da Poliperconte Il partito popolare, reso piu' forte da questo fatto, espulse subito dalla città i capi del partito avversario, tra cui Focione e Demetrio Falereo, e mandò in proposito messi a Poliperconte, per chiedergli la convalida del proprio decreto

Vi andò anche Focione che, non appena arrivato, ricevette l'ordine di difendersi: formalmente davanti al re Filippo, in realtà davanti a Poliperconte, che allora sovrintendeva agli affari della monarchia

Accusato da Agnone di tradimento per aver consegnato il Pireo a Nicanore, per sentenza del consiglio reale fu messo in stato di arresto e mandato ad Atene perchè gli fosse fatto il processo legale
Huc ut perventum est, cum propter aetatem pedibus iam non valeret vehiculoque portaretur, magni concursus sunt facti, cum alii, reminiscentes veteris famae, aetatis misererentur, plurimi vero ira exacuerentur propter proditionis suspicionem Piraei maximeque, quod adversus populi commoda in senectute steterat

Quare ne perorandi quidem ei data est facultas et dicendi causam

Inde iudicio legitimis quibusdam confectis damnatus, traditus est undecimviris, quibus ad supplicium more Atheniensium publice damnati tradi solent

Hic cum ad mortem duceretur, obvius ei fuit Euphiletus, quo familiariter fuerat usus

Is cum lacrimans dixisset 'O quam indigna perpeteris, Phocion

' huic ille 'At non inopinata' inquit: 'hunc enim exitum plerique clari viri habuerunt Athenienses'
Quando si giunse in città, e Focione era portato su un carro perché a causa dell'età non poteva più reggersi sulle gambe, vi fu un grande accorrere di popolo: alcuni, memori dell'antica fama, avevano pietà dell'età, ma la stragrande maggioranza erano accesi d'ira per il sospetto del tradimento del Pireo e soprattutto perché nella vecchiaia si era schierato contro gli interessi del popolo

Perciò non gli fu neppure concessa la facoltà di portare a termine il suo discorso di difesa

Quindi condannato, fatte salve certe formalità giuridiche, dal tribunale, fu consegnato agli Undici, a cui secondo il costume degli Ateniesi si consegnano di solito, per essere giustiziati, i condannati pubblici

E mentre costui veniva condotto a morte, gli si fece incontro il suo vecchio amico Eufileto

Avendogli quello detto piangendo: 'Quale sorte indegna subisci, o Focione

', questi: 'Ma non inaspettata', gli rispose 'Una fine come questa infatti l'hanno avuta la maggior parte degli uomini illustri di Atene'

Maybe you might be interested

Nepote, Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium: Parte 03
Nepote, Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium: Parte 03

Latino: dall'autore Nepote, opera Liber De Excellentibus Ducibus Exterarum Gentium parte Parte 03

In hoc tantum feit odium multitudinis, ut nemo ausus sit eum liber sepelire

Itaque a servis sepultus est

THEMISTOCLES, Neocli filius, Atheniensis

Huius vitia ineuntis adulescentiae magnis sunt emendata virtutibus, adeo ut anteferatur huic nemo, pauci pares putentur

Sed ab initio est ordiendus

Pater eius Neocles generosus fuit

Is uxorem Acarnanam civem duxit, ex qua natus est Themistocles

Qui cum minus esset probatus parentibus, quod et liberius vivebat et rem familiarem neglegebat, a patre exheredatus est

Quae contumelia non fregit eum, sed erexit

Nam cum iudicasset sine summa industria non posse eam exstingui, totum se dedidit rei publicae
Tale fu l'odio della moltitudine nei suoi confronti, che nessun uomo libero osò portarlo alla sepoltura

Perciò fu seppellito da schiavi

Temistocle, figlio di Neocle, Ateniese

I difetti della sua prima giovinezza furono compensati da grandi virtu' al punto che nessuno gli è anteposto e pochi sono considerati a lui pari

Ma bisogna cominciare dall'inizio

Suo padre Neocle era di nobile stirpe

Egli prese in moglie una donna acarnana dalla quale nacque Temistocle

Ma, apprezzato poco dai genitori, sia perchè viveva in maniera piuttosto libera sia perchè trascurava il patrimonio familiare, fu diseredato dal padre

Questo affronto però non lo piegò, anzi lo incoraggiò

Infatti, giacchè riteneva che questo non potesse essere cancellato senza grandissimo impegno, si diede interamente all'attività politica, dedicandosi con una certa diligenza agli amici e alla gloria